Szkoła Promująca Zdrowie - Publiczne Gimnazjum w Rzezawie

Program Szkoła Promująca Zdrowie (SzPZ) realizowany jest w Polsce od 1991 r. Popularyzację idei SzPZ rozpoczęto od trzyletniego projektu pilotażowego (1992-1995) pn.: „Szkoła Promująca Zdrowie”, zainicjowanego przez WHO/EURO, realizowanego pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Woynarowskiej. Projekt ten spowodował oddolne działania (ruch) szkół, zgodne ze strategią opracowaną w 14 tzw. szkołach projektowych oraz tworzenie sieci szkół promujących zdrowie na różnych poziomach. Pierwszą sieć utworzono w 1992 r. w b. woj. ciechanowskim.

Organizacje, które stworzyły Europejską Sieć Szkół Promujących Zdrowie - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Biuro Regionalne dla Europy, Rada Europy oraz Komisja Europejska w dalszym ciągu są włączone w sieć jako międzynarodowa Rada Doradcza. To gwarantuje kontynuację międzynarodowego wymiaru programu. Holenderski Instytut Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób jako koordynator Sieci będzie głównym centrum współpracy z WHO w sprawie promocji zdrowia w szkole.

W ramach upowszechniania programu stworzono strukturę wspierającą rozwój sieci SzPZ − utworzono Zespół ds. Promocji Zdrowia, powołano Krajowego Koordynatora ds. promocji zdrowia w szkole oraz wojewódzkich koordynatorów. Aktualnie we wszystkich województwach istnieją sieci szkół, w niektórych nawet funkcjonują sieci rejonowe, powiatowe lub miejskie, utworzone w celu łatwiejszego koordynowania i skuteczniejszego wspierania pracy szkół. Do wojewódzkich sieci SzPZ należą obecnie, poza szkołami różnych typów, inne placówki oświatowo-wychowawcze, takie jak: przedszkola, bursy, domy wczasów dziecięcych. Obecnie w Polsce jest około 2000 placówek w sieci SzPZ.

KONCEPCJA SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE

Koncepcja szkoły promującej zdrowie wynika bezpośrednio z założeń promocji zdrowia.

W Polsce koncepcja szkoły promującej zdrowie stale się rozwija i ulega modyfikacjom. Przyjęto, że: 1. szkoła:

• jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje, ale także żyje - nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się, itp. Szkoła jest więc miejscem, w którym społeczność ma nie tylko wywiązywać się z obowiązków, ale także powinna dobrze się czuć;

• jest elementem środowiska lokalnego: oba te środowiska wzajemnie na siebie oddziałują;

• jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania „zdrowych” wyborów.

2. promująca:

• tworząca warunki (fizyczne i społeczne), sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia;

• umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia.

3. zdrowie:

• ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii;

• decyduje o jakości życia ludzi obok wykształcenia i warunków ekonomicznych.

Na podstawie opracowanych standardów przyjęto polską definicję Szkoły Promującej Zdrowie oraz opracowano nowy model takiej szkoły.

Definicja szkoły promującej zdrowie.

Szkoła promująca zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska.

ETAPY TWORZENIA SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE

Proces tworzenia szkoły promującej zdrowie polega na:

• oddolnym wprowadzaniu zmian poprzez realizację kolejnych projektów (od diagnozy do ewaluacji);

• przebiega inaczej w różnych środowiskach odpowiednio do diagnozy potrzeb i zasobów;

• realizowany jest zgodnie z zasadą małych kroków;

• wszystkie działania i ich ewaluacja planowane są wg schematu planu pracy SzPZ.

1. Przygotowanie:

• Inicjacja – narodzenie się pomysłu i chęci tworzenia SzPZ w społeczności szkolnej.

• Propagowanie idei SzPZ w społeczności szkolnej, wśród rodziców i społeczności

lokalnej.

• Pozyskiwanie uczestników i sojuszników.

• Powołanie szkolnego koordynatora i zespołu promocji zdrowia.

• Podjęcie wzajemnych zobowiązań przez osoby przystępujące do działania.

2. Diagnoza stanu wyjściowego

• Zebranie danych dotyczących aktualnych problemów ludzi, warunków funkcjonowania szkoły, itd.

• Analiza tych danych.

• Ustalenie listy problemów wymagających rozwiązania.

3. Budowanie planu działań i ich ewaluacji

• Wybór problemu/ów (priorytetowego/ych).

• Określenie przyczyn tych problemów i sposobów usunięcia tych przyczyn.

• Ustalenie celów.

• Zbudowanie planu działań dla osiągnięcia celów.

4. Działania

• Realizacja planu, monitorowanie działań (ewaluacja procesu) oraz dokonywanie

niezbędnych korekt dla osiągnięcia celu.

5. Ewaluacja wyników działań

• Ewaluacja końcowa – sprawdzenie, czy osiągnięto cel.

STANDARDY SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE

Przyjęty model SzPZ stanowił punkt wyjścia do opracowania pięciu standardów. Szkoła promująca zdrowie dąży do osiągania celów i realizuje zadania określone

w podstawach programowych kształcenia ogólnego i innych obowiązujących aktach prawnych i ponadto:

1. pomaga członkom społeczności szkolnej (w tym rodzicom) zrozumieć i zaakceptować

koncepcję szkoły promującej zdrowie;

2. zarządza projektami promocji zdrowia w sposób sprzyjający: uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu społeczności szkolnej (w tym rodziców) i społeczności lokalnej, skuteczności i długofalowości działań;

3. prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników oraz dąży do zwiększenia jej jakości i skuteczności;

4. tworzy klimat społeczny sprzyjający: satysfakcji z nauki i pracy w szkole, osiąganiu sukcesów oraz wzmacnianiu poczucia własnej wartości u uczniów i pracowników; zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników; uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej;

5. tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników.

Są to standardy jakości pracy szkoły w zakresie promocji zdrowia. Standardy te spełniają dwie funkcje:

• wyznaczają główne kierunki pracy (cechy) SzPZ. Opisują one jej model oraz specyfikę wyróżniającą te szkoły od innych, które nie podjęły się tworzenia SzPZ. Przy tym szerszym pojęciu niektóre standardy „zazębiają się”;

• stanowią punkt wyjścia do programowania ewaluacji SzPZ, czyli sprawdzania, w jakim stopniu szkoła zbliża się do poziomu, który można by uznać za „idealny”.

KRYTERIA PRZYNALEŻNOŚCI SZKOŁY DO WOJEWÓDZKIEJ SIECI SZKÓŁ PROMUJĄCYCH ZDROWIE

WARUNKI WSTĘPNE

Szkołę lub placówkę, która chce zostać przyjęta do Wojewódzkiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie (SzPZ) powinna cechować:

aktywność na rzecz promocji zdrowia w szkole i środowisku (działania w tym zakresie są zapisane w misji i wizji szkoły oraz są widoczne w dokumentacji szkoły lub szkolnego koordynatora ds. promocji zdrowia);

• otwartość na zmiany;

• przekonanie dyrektora oraz większości rady pedagogicznej o słuszności koncepcji szkoły promującej zdrowie (SzPZ) i gotowości do wdrażania jej w praktyce;

• aktywność i twórcze zaangażowanie w realizację edukacji zdrowotnej. Szkoła nawiązuje kontakt z koordynatorem sieci szkół promujących zdrowie, informuje o chęci przystąpienia do sieci i składa pisemną deklarację w postaci Karty zgłoszenia szkoły do sieci wraz z kopią uchwały rady pedagogicznej. Na tej podstawie koordynator może uznać placówkę za przygotowującą się do wstąpienia do sieci.

OKRES PRZYGOTOWAWCZY

Okres przygotowawczy trwa od 1 roku do 3 lat; w tym czasie niezbędne jest:

• kontakt z rejonowym/wojewódzkim koordynatorem;

• złożenie karty zgłoszenia do sieci SzPZ i pisemnej deklaracji szkoły o chęci przystąpienia do sieci (wg załącznika)

• złożenie kopii uchwały rady pedagogicznej dotyczącej chęci przystąpienia do sieci Szkół Promujących Zdrowie;

• szkolenie rady pedagogicznej w zakresie zasad tworzenia SzPZ;

• powołanie koordynatora i szkolnego zespołu ds. promocji zdrowia;

• co najmniej dwukrotne badanie samopoczucia członków społeczności szkolnej (badanie stopnia zadowolenia ze szkoły);

• podjęcie systemowych działań w zakresie promocji zdrowia – diagnoza potrzeb i zasobów;

• wybranie problemu priorytetowego i opracowanie planu działań;

• zawarcie porozumienia pomiędzy szkołą a wojewódzkim koordynatorem (60% społeczności szkolnej wyraża gotowość wstąpienia do sieci);

• opracowanie w systemie rocznym sprawozdań z podjętych działań. Sprawozdania te należy przesyłać w wersji elektronicznej do właściwego koordynatora rejonowego w terminie do 31 sierpnia. Po spełnieniu ww. warunków wojewódzki koordynator wraz

z zespołem wspierającym przyjmują szkołę do wojewódzkiej sieci. Zespół spotyka się dwa razy do roku, w terminie do 30 października i do 30 stycznia, w sprawie zatwierdzenia wniosków i przyjęcia szkoły do sieci.

KRYTERIA PRZYZNAWANIA SZKOLE WOJEWÓDZKIEGO CERTYFIKATU „SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE”

Po upływie co najmniej 2 lat przynależności do Wojewódzkiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie szkoła może ubiegać się o wojewódzki certyfikat pod warunkiem:

zrealizowania projektu opracowanego na podstawie przeprowadzonej diagnozy;

przedstawienia raportu, który powinien zawierać:

- wyniki diagnozy, opis problemu priorytetowego, sprawozdanie z realizacji projektu mającego na celu rozwiązanie problemu priorytetowego, ewaluację projektu;

- opis stopnia akceptacji środowiska dla idei SzPZ, w tym stopień świadomości i zaangażowania rady pedagogicznej;

- opis realizacji edukacji zdrowotnej;

- informacje o współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym;

- informacje o zakresie szkolenia rady pedagogicznej, uczniów, rodziców, nauczycieli, pracowników administracji i obsługi;

- opis pracy szkolnego koordynatora i zespołu ds. promocji zdrowia;

- informacje na temat wyników monitorowania samopoczucia całej społeczności szkolnej (stopnia zadowolenia ze szkoły);

- opis dostępnego dla szkoły sposobu współpracy z pielęgniarką szkolną.

Certyfikat wojewódzki wydaje się na ustalony przez koordynatora wojewódzkiego okres czasu. Warunkiem ponownego uzyskania certyfikatu wojewódzkiego jest m.in.: dokonanie autoewaluacji pracy placówki w zakresie realizacji dwóch standardów szkoły promującej zdrowie (w tym standardu IV).

PRZYJĘCIE DO SIECI WOJEWÓDZKIEJ

Po upływie okresu przygotowawczego i spełnieniu warunków koordynator i zespół wojewódzki przyjmują szkołę do sieci wojewódzkiej, podpisując porozumienie z dyrektorem szkoły.

• Szkoła musi spełniać następujące warunki: wymagane jest minimum dwa lata pracy w wojewódzkiej sieci;

• złożyć wniosek o nadanie Wojewódzkiego Certyfikatu Szkoła Promująca Zdrowie;

• przeprowadzić autoewaluację działań w zakresie standardów SzPZ;

• złożyć dokumentację w odpowiednim terminie. Szkoła prezentuje swój dorobek w zakresie promocji zdrowia i przedstawia stosowne sprawozdania z działalności za dany rok szkolny.

Certyfikat nadaje szkole Kurator Oświaty na podstawie rekomendacji Wojewódzkiego Zespołu i Koordynatora ds. Szkół Promujących Zdrowie. Certyfikat przyznawany jest na okres 3 lat. Certyfikat zostaje wręczony do końca zajęć dydaktyczno – wychowawczych

w danym roku szkolnym.

Dodatkowe informacje można uzyskać na stronie www.ore.edu.pl